Nieuwe kaarten over funderingsrisico panden op buurtniveau in de klimaateffectatlas

Het risico op schade hangt af van de blootstelling, de kans dat een pand in een buurt op een gevoelige fundering staat, en de kwetsbaarheid, de kans dat een pand op een gevoelige fundering ook schade zal oplopen in de periode tot 2050. In de klimaateffectatlas zijn voor paalrot en zetting van funderingen op staal nu drie kaarten te zien: de blootstelling, de kwetsbaarheid en een combinatie daarvan, het risico. Vervolgens is ook nog te zien in welke mate het risico verschilt tussen beperkte en sterke klimaatverandering. Met deze inzichten kunnen gemeenten en pandeigenaren een eerste inschatting maken van het funderingsrisico in hun buurt.

Funderingsproblematiek in Nederland

Tot de jaren ’70 is in Nederland op klei – en veengronden gebruik gemaakt van ondiepe (‘op staal’) funderingen en houten paalfunderingen. Deze funderingen zijn gevoelig voor beschadiging als gevolg van zetting en lage grondwaterstanden: schimmelaantasting van houten palen kan ontstaan als er zuurstof bij het hout komt. Hoewel het om veelal trage processen gaat, kan er versneld schade ontstaan bij een plotselinge grondwaterverlaging of zetting door werkzaamheden. Ook een droger klimaat kan funderingsproblematiek door sterkere bodemdaling en lagere grondwaterstanden in gang zetten of versnellen. De verwachte veranderingen in grondwaterstanden bij verschillende klimaatscenario’s zijn meegenomen in de kaarten.

Sien Kok, econoom bij Deltares: “Een mooie volgende stap zou zijn ook krimpen van kleilagen bij droogte en vervolgens weer zwellen (uitzetten) bij vernatting mee te kunnen nemen in de analyse. We weten dat dit ook schade veroorzaakt aan panden – in het VK en Frankrijk is dit zelfs de belangrijkste oorzaak - maar van het proces is in Nederland nog te weinig bekend om dit mee te kunnen nemen in de berekeningen.” Ook andere problemen zoals bacteriële aantasting en negatieve kleef van houten palen zouden idealiter meegenomen moeten worden in de analyses.

Risico op schade

Het risico op paalrot is er vooral in Zeeland, Zuid-Holland, het rivierengebied, noordwest Friesland en het noorden van Groningen. Verschilzetting van panden op staal vooral in Noord- en Zuid-Holland, het rivierengebied, het midden en zuiden van Friesland, Groningen Drenthe, Brabant en noordwest Overijssel. Het verschil tussen geringe en sterke klimaatverandering is niet heel duidelijk: dit laat zien dat al bij het huidige klimaat het risico op problemen hoog is. Dit sluit aan bij de toename in schademeldingen de afgelopen (droogte)jaren. Sommige gebieden, zoals bijvoorbeeld Amsterdam, Rotterdam, Zaanstad en Dordrecht en Schiedam, zijn al decennia bekend met funderingsproblemen.

Waarvoor zijn de kaarten geschikt?

De informatie op de klimaateffectatlas is in eerste instantie bedoeld om gemeenten te helpen bij het uitvoeren van een klimaatstresstest als basis voor klimaatrisicodialogen: de kaarten geven een eerste indicatie van de ordegrootte van mogelijke problemen. Vooral in buurten waar met klimaatverandering het risico toeneemt kan met klimaatadaptatiemaatregelen mogelijk (een deel van) de schade worden voorkomen. Voor de aanpak van de funderingsproblematiek in het algemeen zijn de kaarten vooral bedoeld als signalering van het probleem. Omdat er voor het maken van de kaarten landelijke modellen en aannames zijn gebruikt en niet alle schademechanismen zijn meegenomen, kunnen ze lokaal niet compleet of accuraat zijn. Als de kaart duidt op een hoog risico in een bepaalde buurt, kan dat een goed startpunt zijn nader onderzoek.