Nieuw rapport UNEP benadrukt belang van duurzaam zandbeheer

Wereldwijd is zand na water het meest gebruikte materiaal om huizen, ziekenhuizen, scholen en wegen te bouwen, en om computerchips en glas te produceren en onszelf te beschermen tegen stormen en overstromingen. Zonder zand, geen gebouwen, geen wegen, geen zoet grondwater en geen bescherming tegen natuurrampen. De vraag naar zand blijft groeien en onze afhankelijkheid van zand neemt toe, terwijl de reserves uitgeput raken en er geen nieuwe reserves ontstaan. Dat is een crisis in wording. Zonder zand, geen delta.

Sinds 2014 luidt UNEP de noodklok over onze omgang met zand als onuitputtelijke bron. Zand is er in overvloed, maar de voorraden zijn niet onuitputtelijk. Op veel plaatsen heeft zandwinning al geleid tot ecologische rampen en rivieroever- en kusterosie. De uitdagingen zullen alleen maar toenemen met de extra druk van de versnellende klimaatverandering, verstedelijking en voortdurende economische groei. Daarom moeten we zand zien als strategische grondstof die van cruciaal belang is voor het ecosysteem en de menselijke ontwikkeling

Het laatste UNEP-rapport doet tien aanbevelingen om beleidsmakers en andere belanghebbenden, te loodsen richting duurzaam zandbeheer:

1. Erken zand als een strategische hulpbron die cruciale ecosysteemdiensten levert en de constructie ondersteunt van vitale infrastructuur in groeiende steden en dorpen wereldwijd.
2. Neem plaatsgebaseerde perspectieven op voor rechtvaardige zandtransities, en zorg ervoor dat de stemmen van alle getroffen mensen deel uitmaken van de besluitvorming, agendabepaling en actie.
3. Maak een paradigma-verschuiving naar een regeneratieve en circulaire toekomst mogelijk.
4. Pas strategische en geïntegreerde beleids- en wettelijke kaders toe, horizontaal, verticaal en intersectioneel, in overeenstemming met de lokale, nationale en regionale realiteit.
5. Vestig eigendom van en toegang tot zandbronnen door middel van minerale rechten en toestemming.
6. Breng zandbronnen in kaart, monitor en rapporteer ze voor transparante, wetenschappelijk onderbouwde en datagestuurde besluitvorming.
7. Breng best practices en nationale normen tot stand, en een samenhangend internationaal raamwerk.
8. Bevorder hulpbronnenefficiëntie en circulariteit door het gebruik van zand te verminderen, te vervangen door haalbare alternatieven en waar mogelijk producten gemaakt van zand te recyclen.
9. Verantwoord inkopen door actief en bewust zand in te kopen op een ethische, duurzame en sociaal bewuste manier.
10. Herstel ecosystemen en compenseer de resterende verliezen door kennis te bevorderen, de hiërarchie in mitigatie mainstream te maken en op de natuur gebaseerde oplossingen te bevorderen.

Helena van der Vegt, onderzoeker Deltares: "De aanbevelingen in dit rapport zijn belangrijke bouwstenen voor Deltares' focus op leefbaarheid van delta's bij zeespiegelstijging, op betere bescherming van gemeenschappen tegen overstromingen, op watervoorzieningen en op duurzame aanleg en vervanging van infrastructuur."

Overheden en overheidsinstanties zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor het beleid en de wettelijke kaders om duurzaam zandbeheer en -bestuur tot stand te brengen. Het UNEP-rapport roept ook andere belanghebbende partijen in de waardeketen voor zand op om in actie te komen. Het belang van zand wordt steeds meer onderkend. Uit de aanbevelingen komen drie belangrijke thema's naar voren: planning, innovatie en duurzame inkoop. Duurzaam zandbeheer is iets wat we alleen samen kunnen bereiken. Samen met onze partners gaat Deltares deze uitdaging al aan in verschillende projecten en samenwerkingen.