Basis op Orde - Grondwater : Analyse van beschikbare en benodigde data en informatie voor een jaarlijks inzicht in grondwater in Nederland (tussenrapportage december 2024)

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft als doel om uiterlijk in 2030 jaarlijks een overzicht te geven van de staat van het grondwater in Nederland, inclusief regionale verschillen. Daarbij worden knelpunten gesignaleerd voor een toekomstbestendige grondwaterhuishouding. Dit vereist betrouwbare en bruikbare data, waarmee ook de bijdrage van grondwater aan maatschappelijke opgaven en ecosysteemdiensten (hierna: grondwaterdiensten) beoordeeld kan worden. Deze informatie vormt de basis voor beleidsanalyse, -evaluatie en integrale besluitvorming. In dit rapport wordt onderzocht of de ‘basis op orde’ is: welke data en informatie zijn beschikbaar om jaarlijks inzicht te geven in de staat van het grondwater? Daarbij is gekeken naar verschillende grondwateraspecten die relevant zijn voor het leveren van grondwaterdiensten. Voor zes aspecten zijn beknopte factsheets opgesteld: grondwaterstand/stijghoogte, winbaar grondwater (aanvulling en onttrekkingen), chemische stoffen, nutriënten, microbiologische samenstelling en verzilting. De factsheets beschrijven indicatoren, beleid en regelgeving, verantwoordelijkheden, bestaande monitoring, informatievoorziening en aandachtspunten. Op basis van Europese regelgeving (zoals de Kaderrichtlijn Water) zijn grondwater en maatschappelijke opgaven als natuur en drinkwaterbescherming al onderwerp van verplichte rapportages. Een jaarlijkse rapportage kan hierop aansluiten, maar vergt wel aanvullende informatievoorziening. Denk aan gegevens over terrestrische natuur (zoals Natura 2000-gebieden), aquatische natuur (beken en vennen), grondwateraanvulling, onttrekkingen en vroegtijdige signalering van verontreiniging van drinkwaterbronnen. Provincies verkennen hiervoor bijvoorbeeld een signaleringsmeetnet voor grondwaterkwaliteit. Daarnaast is het nog lastig om de impact van chemische stoffen op de totale grondwaterkwaliteit (vergrijzing) landelijk te kwantificeren. Een uniforme indicator voor vergrijzing kan hierbij helpen om urgentie te bepalen en maatregelen te prioriteren. Voor maatschappelijke opgaven die niet expliciet via Europese regels worden benoemd (zoals landbouw, woningbouw, industrie, cultuurhistorie en leefomgeving), ontbreekt het nog vaak aan omgevingswaarden of monitoring. Daardoor is er weinig inzicht in de bijbehorende grondwaterdiensten. Door relevante indicatoren op te nemen in plannen zoals stroomgebiedbeheerplannen en omgevingsvisies, kan bescherming en monitoring ook voor deze thema’s worden versterkt. Deze afgeronde projectfase (2024) richtte zich op data uit monitoring. Informatie uit modellen en tools is nog beperkt meegenomen, maar komt in sommige factsheets wel kort aan bod. Verdere uitwerking volgt in latere fasen.