Bovenregionale stresstesten tonen effecten grootschalige extreme regen en helpen bij voorbereiding

Download het rapport

Sterke verschillen tussen hoog en laag Nederland

Het landelijk waterbeeld laat zien dat de effecten van grootschalige regen sterk verschillen per gebied. In laag Nederland wordt vooral grootschalige, ondiepe maar langdurige wateroverlast verwacht. Bemalen gebieden hebben een beperkte bergingscapaciteit en kunnen bij deze hoeveelheden regen het water niet snel genoeg afvoeren. Hierdoor kunnen grootschalige maalbeperkingen nodig zijn. Dit verlengt de duur van de wateroverlast en vergroot de invloed op het achterliggende gebied.

In hoog Nederland is de overlast meer lokaal, maar de waterdieptes zijn daar vaak groter, vooral langs beken met beperkte afvoercapaciteit. Bruggen, sluizen en versmallingen in de gebouwde omgeving kunnen daarbij knelpunten vormen, waardoor omliggende gebieden mogelijk onder water komen te staan.

Grootschalige extreme regen leidt tot andere effecten dan lokale hoosbuien, die al eerder in beeld zijn gebracht. Doordat water uit een groot gebied samenkomt in grotere waterlopen, stijgen de waterstanden en wordt hun maximale afvoercapaciteit bereikt, ze zijn niet in staat dat water in korte tijd af te voeren. Dit veroorzaakt dat er langere tijd water in de regio blijft staan met grootschalige effecten in zowel de gebouwde omgeving als de regio eromheen.

Daarnaast hoeft een dergelijke neerslaggebeurtenis zich niet te beperken tot onze landsgrenzen waardoor er ook rekening gehouden moet worden met water dat vanuit het buitenland naar Nederland stroomt.

Bart Maas, onderzoeker Deltares: “Het landelijk waterbeeld geeft voor het eerst een samenhangend overzicht van de wateroverlast die kan ontstaan bij grootschalige extreme regen in en tussen verschillende typen gebieden. Zo zien we in laag Nederland uitgestrekte gebieden met overwegend ondiepe, langdurige wateroverlast tot enkele weken, terwijl in hoog Nederland vooral lokaal rondom beken grotere waterdieptes voorkomen. Dit waterbeeld is een eerste bijdrage om beter voorbereid te kunnen zijn op dit soort gebeurtenissen.”

Totstandkoming van dit onderzoek

Het landelijk waterbeeld vormt de eerste stap binnen de bovenregionale stresstesten. Deze stresstesten zijn een vervolg op het advies van de ‘Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater’ en hebben als doel om inzicht te geven in de kwetsbaarheid van Nederland bij grootschalige extreme regen. Het landelijk waterbeeld is tot stand gekomen op basis van regionale waterbeelden uit 13 bovenregionale stresstestregio’s.

Deze beelden zijn opgesteld door provincies in samenwerking met de waterschappen en ingenieursbureaus en geven inzicht in maximale waterdieptes, overstromingsduur en soms ook stroomsnelheden. Hiervoor gebruikten zij onder andere de Deltares computermodellen voor waterstroming Delft3D en SOBEK.

Doordat overal dezelfde uitgangspunten werden gebruikt, zoals duur, intensiteit en omvang van de bui, konden de onderzoekers bij Deltares de resultaten vergelijken en combineren. Het resultaat van dit onderzoek is via een iteratief proces tot stand gekomen, binnen de ‘Community of Practice Bovenregionale analyses grootschalige, extreme regen’.

Hierin zijn onder andere de ministeries, RWS, provincies, waterschappen, veiligheidsregio’s, gemeenten, netwerkbeheerders en kennisinstellingen vertegenwoordigd. De resultaten van alle regio’s zijn opgenomen in het kaartverhaal 'Grootschalige extreme regen' van Stichting CAS.

Vervolgstappen

Als vervolg op dit landelijk waterbeeld worden gevolgenanalyses voor de bovenregionale stresstesten opgesteld, die inzicht geven in schade, getroffen personen, uitval van vitale infrastructuur en bereikbaarheid. De resultaten landen in de Nationale Aanpak Wateroverlast (eind 2026).