Vijf toekomststrategieën voor de Nederlandse delta in 2120
Expert(s) |
Ellen Tromp
Er is een ontwerpende aanpak nodig om de Nederlandse delta in de toekomst veilig en leefbaar te houden. Onderzoekers, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten en ingenieurs maakten in het kader van de Redesigning Deltas beweging vernieuwende ontwerpen voor 5 regio’s in Nederland. Hun aanpak en de ontwerpen moeten aansporen tot een gedurfde lange termijnplanning voor onze delta. De voorstellen zijn onthuld op de Internationale Architectuur Biënnale die nu in Rotterdam plaatsvindt en ook online te zien.
Moeten we de rivieren en de zee vrij spel geven en ons terugtrekken in verdichtte metropolen? Kunnen we de natuur de vrijheid geven om te bufferen in tijden van overvloed en schaarste? Gaan we bedrijven verplichten om hun grond op te hogen? Mensen vragen anders te wonen?
Het is tijd om over zulke drastische ingrepen na te denken, vindt een groep onderzoekers die zich verenigde in de beweging Redesigning Deltas. Deltares, TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam, de convergentie alliantie Resilient Delta, Wageningen Universiteit, PBL en IHE trekken hierin samen op met de praktijk. Nu de effecten van klimaatverandering zich vaker en sneller voordoen dan eerder gedacht, moeten we nu in actie om grootse ruimtelijke ingrepen tijdig voorbereid te hebben. De ontwerpstudie van Redesigning Deltas heeft een manifest, geïllustreerd in deze vijf ontwerpen, opgeleverd en toont hoe het maken van ontwerpen helpt bij het versnellen van het denken over de toekomst van onze delta. Ervaringen, inzichten en resultaten worden gedeeld met het Deltaprogramma.
Meteen naar de vijf ontwerpen:
- Zeelandia
- Rotterdam als sponsstad
- Midden-Delfland als Nationaal Productief National Park
- Limburg: in de haarvaten van de Delta
- Het rivierengebied de Waal: Breakthrough!
Klimaatextremen
“Om Nederland leefbaar, bereikbaar en veilig te houden moeten we ver vooruit durven kijken en dus anticiperen op een zeespiegelstijging, een alsmaar dalende bodem, verzilting en andere klimaatextremen”, stelt Ellen Tromp (Programmamanager bij Deltares en mede-initiatiefnemer van het programma). “De langetermijn adaptatieopgave vraagt nu al om een andere manier van ontwerpen, waarbij alle deskundigheid gebundeld moet worden. De combinatie van ontwerpend onderzoek en een fysieke systeemanalyse biedt kansen.”
Research by design
De Redesigning Deltas beweging zet de kracht van ontwerpen in om op een andere manier naar de realiteit te kijken en deze te veranderen. “Ontwerpen is uitvinden”, stelt Fransje Hooimeijer (universiteit hoofddocent Delta Urbanism aan de TU Delft en mede- initiatiefnemer). “Het dwingt je de verschillende inzichten van je team bij elkaar te brengen. Zo helpt design bij het komen tot de noodzakelijke integrale strategie voor de (her)inrichting van ons land.”
In vijf teams werkten stedenbouwers, landschapsarchitecten en ingenieurs van 15 bureaus samen aan vijf ‘momenten’ in de Delta: Zeeland, Limburg, stad en haven van Rotterdam, polders in Midden-Delfland en het rivierengebied van de Waal. De teams kregen de opdracht een ontwerp te maken waarin rekening wordt gehouden met 2 tot 3 meter zeespiegelstijging. In de visies is nagedacht over wonen, zoetwatervoorraden, energieopwekking, infrastructurele aanpassingen, ecologische en economische gevolgen.
Dat levert ontwerpen op die best provocatief kunnen zijn. “Een provocatief voorstel brengt mensen buiten hun comfortzone,” aldus Hooimeijer. “Dat dwingt je anders na te denken over je eigen discipline. Extreme ontwerpen zijn soms nodig om tot realistische oplossingen te komen.”
De vijf visies laten ook zien waar de knelpunten liggen die een oplossing in de weg staan en roepen onherroepelijk vragen op. Met deze onderzoeksvragen gaat het Redesigning Deltas consortium verder aan de slag in het ontwerpen van een vijfjarig onderzoeksprogramma.
De vijf cases
Zeelandia
Studio Hartzema, Feddes-Olthof and Witteveen & Bos
Zeelandia stelt een nieuwe symbiose voor tussen land en zee. Woningbouw, natuur, ecologie, landbouw, aquacultuur, energie en andere vormen van landgebruik vinden ruimte in het machtige landschap van de Zuidwestelijke delta. Het team ziet het gebied hiervoor als een ideaal laboratorium. Er zijn drie verschillende waterscenario’s onderzocht bij een zeespiegelstijging van 3 meter en er is doorgerekend wat dat betekent voor de ruimtelijke ordening. Scenario Zeewaart creëert voor de kust van Zeeland een groot valmeer dat het land beschermt en ook energie helpt opwekken. Ook is er een Superdelta scenario ontworpen waarin juist ruimte wordt gegeven aan het water en de zee ons land kan penetreren tot aan de Duitse grens.
Rotterdam als sponsstad
Urbanisten, Lola, Royal Haskoning DHV
In dit ontwerp wordt Rotterdam door het uitbreiden van ring 14 een sponsstad met een eigen zoetwatervoorraad doordat de Maas een zoet binnenmeer wordt. Het opgevangen regenwater kan plaatselijk in de stad worden gebufferd. Dat maakt dat de stad kan voorzien in de eigen waterbehoefte. De haven valt buiten de ring en wordt geheel in de bestaande traditie in de toekomst opgehoogd om de economische motor blijvend te laten draaien. Elke dertig jaar zal een kavel worden opgehoogd en in balans met de natuur worden herontwikkeld.
Midden-Delfland als Nationaal Productief National Park
Zus, Flux en Sweco
Dit team ziet Delfland als een Nationaal Productief Park. Warmere zomers zullen de droogte in de omliggende steden doen toenemen, bevolkingsgroei maakt dat omliggende steden verdichten en vergroot de behoefte voor omliggende natuur, water en lucht. Midden-Delfland moet een groene long worden en een spons voor de leefbaarheid van de omliggende steden. Dit ontwerp gaat uit van een vereenvoudigd watersysteem met minder dijken, pompen en sluizen, met kansen voor het vergroten van de biodiversiteit, het leveren van grondstoffen zoals hout en voedsel en biedt een oplossing tegen wateroverlast, bodemdaling en dreigende verzilting. De stadsranden van Rotterdam en Delft zullen een hoog stedelijk kader voor Midden-Delfland vormen en binnen deze grens blijven om het gebied als groene long te beschermen.
Het rivierengebied, de Waal: Breakthrough!
Fabrications, BoschSlabbers, Tauw
Het uitgangspunt van het team van de Riviercorridor Waal is een extreem scenario. Zij stellen dat op de lange termijn ons watersysteem met dijken en Deltawerken niet gaat werken. Uiteindelijk zal de onvermijdelijke systeemcrash plaatsvinden: het riviersysteem zal terugkeren naar zijn natuurlijke stroom in een open route tussen achterland en zee. Het enige dat we kunnen doen is het begeleiden van deze ‘crash’, door nu al in te zetten op een halfopen systeem en deze ramp-in-slow-motion in goede banen te leiden. Het ontwerp bevat evacuatiescenario’s, terugtrek strategieën en manieren voor heropbouw waarin we opnieuw leren leven met de seizoenen en de dynamiek van het natuurlijke systeem, bijvoorbeeld op zandige eilanden in seizoenshuizen.
Meer informatie
De ontwerpen zijn te zien tijdens de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam tot 13 november. Meer over het programma Redesiging Deltas is te vinden op deze website.
Het programma is een initiatief van de Delta Urbanism groep van faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Partners zijn de Convergentie alliantie Resilient Delta (de samenwerking van TU Delft, Erasmus MC en Erasmus Universiteit), Deltares, Wageningen University & Research, PBL en IHE Delft. Ervaringen, inzichten en resultaten worden gedeeld met het Deltaprogramma.
