Onderzoek naar visvriendelijk stuwbeheer in de Maas

Momenteel staat de biodiversiteit in zoetwatersystemen wereldwijd onder druk, en Nederland vormt daarop geen uitzondering. De Europese Unie stelt via de Kaderrichtlijn Water (KRW) eisen aan de waterkwaliteit van onze zoetwatersystemen. Een gezonde en evenwichtige visstand is een belangrijk onderdeel van het behalen van deze doelen, waarbij migrerende vissoorten in rivieren een belangrijke rol spelen.

Stuwen in de rivieren vormen een barrière voor migrerende vissen en onderbreken de verbinding tussen verschillende delen van de zoetwatersystemen. Dit moet worden verbeterd om de KRW-doelen te halen.

Stuwen en vismigratie

De stuwen in de Maas zijn belangrijk voor het waterpeilbeheer en scheepvaart, maar vormen tegelijk een obstakel voor migrerende vissen. Om vissen toch doorgang te bieden, zijn bij veel stuwen vistrappen aangelegd. Een vistrap is een beekje dat langs de stuw stroomt, waar door middel van drempels het grote hoogteverschil over de stuw wordt opgesplitst in meerdere kleine traptredes zodat het voor de migrerende vis mogelijk wordt om de stuw te passeren. Of vissen deze trappen daadwerkelijk kunnen vinden, hangt sterk af van de

stromingscondities bij de ingang van de vistrap en wordt voornamelijk beïnvloed door het stuwcomplex.

Wanneer het water daar te snel stroomt of te turbulent is, kunnen vissen de ingang van de vistrap niet vinden. De vindbaarheid is onder andere afhankelijk van de locatie van de vistrapingang en het debiet (de hoeveelheid water die per seconden door de vistrap stroomt) erdoorheen, maar vooral ook door hoe de grotere hoeveelheid water door het stuwcomplex wordt gestuurd.

Doel van het project

Het doel van dit project is om te leren hoe stroming door de verschillende Maasstuwen de vindbaarheid van de vistrappen beïnvloedt en op welke manier het stuwbeheer van de Maasstuwen verbetert kan worden om grootschalige vismigratie op gang te brengen.

De Maasstuwen bereiken op relatief korte termijn het einde van hun levensduur waarna werkzaamheden nodig zijn om deze weer klaar te maken voor de toekomst. De kennis die ontwikkeld is binnen dit project kan vervolgens gebruikt worden om de stuwen geschikter te maken voor vismigratie. Met deze informatie hopen we dat migrerende vissen de ecologische waarde van de rivieren in Nederland beter kunnen benutten en dat de biodiversiteit van de riviersystemen verbeterd.

Onderzoek met 3D-modellen

Met behulp van gedetailleerde 3D-modellen (Computational Fluid Dynamics) onderzoekt Deltares hoe verschillende instellingen van de stuw invloed hebben op de stroming bij de vistrap. Door deze situaties te simuleren kan het stuwbeheer geoptimaliseerd worden ten behoeve van vismigratie. Voor volgend jaar staat gepland om veldmetingen uit te voeren waarmee de modellen vervolgens gevalideerd moeten gaan worden.

Samenwerking voor duurzame rivieren

“Het is een uitdaging om de wereld van hydraulica, waarin veel met modellen en cijfers wordt gedaan, te combineren met de wereld van ecologie, waarin veel meer kennis wordt ontwikkeld door middel van observaties.” vertelt Nino Zuiderwijk, onderzoeker op het gebied van hydraulica bij Deltares. “Om die samenwerking op gang te brengen moeten we elkaar begrijpen en is veel afstemming nodig. Daar zijn we nu vooral nog mee bezig. Die uitdaging is wat me motiveert en het samenwerken met mensen met verschillende achtergronden maakt het een fantastisch project om aan te werken.”

Het onderzoek is onderdeel van de gezamenlijke ambitie van Deltares en Rijkswaterstaat om te werken aan een duurzaam en ecologisch verantwoord beheer van de Nederlandse rivieren. Door kennis van hydraulica en ecologie te combineren, streven de onderzoekers ernaar om concrete handvatten te bieden voor een toekomst waarin waterbeheer en biodiversiteit hand in hand gaan.