CHEMtrend: webviewer voor trends van chemische waterkwaliteitsdata

Landelijk en regionaal beeld van de aanwezigheid van chemische stoffen

Met het oog op de taakuitvoering van waterbeheerders, waterschappen en provincies biedt de tool een ruimtelijk en landelijk overzicht ondersteund met vele trendgrafieken waarin de ontwikkeling van de aanwezigheid van deze stoffen in de tijd getoond kan worden. Hiermee wordt de ontwikkeling van de waterkwaliteit inzichtelijk gemaakt zowel in de Rijkswateren als in de regionale watersystemen.

De tool is ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) in samenwerking met - en als belangrijke doelgroep ook voor - waterbeheerders.

Wanneer is er sprake van een trend?

Om trends in de concentraties van stoffen betrouwbaar te kunnen vaststellen, wordt per individueel meetpunt een aantal statistische methoden toegepast. Deze methoden zijn complementair en geven samen inzicht in zowel de richting als de sterkte van een mogelijke trend in de tijd. Allereerst wordt de Seasonal Mann-Kendall trendtest toegepast. Deze toets beoordeelt of er sprake is van een statistisch significante opwaartse of neerwaartse trend in de meetreeks, rekening houdend met seizoensinvloeden.

Vervolgens wordt de Theil-Sen hellingschatter gebruikt om de richting en grootte van de trend te bepalen. Deze methode berekent de mediaan van alle mogelijke trendlijnen tussen datapunten en geeft zo een robuuste schatting van de trendhelling. De uitkomst hiervan wordt weergegeven in de titel van de trendgrafiek, en de bijbehorende trendlijn is zichtbaar in de grafiek van de meetdata.

Tot slot wordt een LOWESS-trendlijn toegevoegd aan de grafiek. Deze methode tekent een vloeiende lijn door de meetpunten, waarbij lokale gemiddelden worden gebruikt. Hierdoor ontstaat een trendlijn die tijdelijke schommelingen en het eventueel afvlakken of omkeren van trends zichtbaar maakt. Deze lijn wordt zowel in de grafiek op meetpuntsniveau als in de regionale trendlijngrafiek weergegeven.

Wanneer is er voldoende data voor een stof of een specifiek meetpunt?

Niet elke combinatie van meetpunt en stof is automatisch geschikt voor trendanalyse. Een combinatie wordt pas als trendgeschikt beschouwd als aan een aantal datakwaliteitscriteria wordt voldaan. Zo moeten er minimaal vier metingen per jaar beschikbaar zijn, waarvan ten minste de helft boven de rapportagegrens ligt.

Daarnaast moet er minimaal vijf jaar aan meetgegevens beschikbaar zijn, waarvan ten minste één meetjaar in de afgelopen drie jaar valt. Tot slot worden de eerste jaren van een meetreeks verwijderd als er een datagat van meer dan negen jaar in voorkomt, om vertekening van de trendanalyse te voorkomen.

Gebruik van de webviewer

Om CHEMtrend te gebruiken, begint de gebruiker met het selecteren van één of meerdere stoffen uit de getoonde keuzelijst. Momenteel zijn er een beperkt aantal stoffen opgenomen in deenkel de KRW-relevante stoffen waarvoor voldoende data beschikbaar is om een trend te bepalen opgenomen in de CHEMtrend database. Op termijn wordt deze lijst verder uitgebreid.

Na selectie van een stof verschijnt er in de kaartlaag een overzicht van alle meetlocaties. Aan de hand van achtergrondkaarten kan de gebruiker inzoomen op een bepaald KRW-waterlichaam, stroomgebied of waterschap en bekijken welke locatie(s) er binnen het geselecteerde domein beschikbaar zijn.

Na selectie van een meetlocatie zal een trendgrafiek getoond worden voor de geselecteerde stof(fen). Zo kan de gebruiker verschillende stoffen met elkaar vergelijken op één meetlocatie, maar ook de concentraties van één specifieke stof naast elkaar bekijken op meerdere locaties (in aparte grafieken). Hierdoor kunnen zowel verschillen tussen stoffen als ruimtelijke patronen binnen een stof worden geanalyseerd.