Herstelmaatregelen voor kwelders in de Waddenzee
De kwelders in de Waddenzee worden de laatste jaren weer langzaam groter. Maar de kwaliteit van deze natuurgebieden staat onder druk. Er is minder variatie in begroeiing en in hoe de kwelders zich ontwikkelen. Dat is een probleem, want Europese en internationale afspraken sturen op verbetering van de kwaliteit van deze dynamische natuurgebieden.
Deltares heeft in opdracht van Rijkswaterstaat onderzocht waar en onder welke omstandigheden twee herstelmaatregelen kansrijk zijn:
- Het lokaal afgraven van kwelders om ruimte te maken voor verjonging van de vegetatie.
- Het stoppen met onderhoud aan kwelderwerken om natuurlijke processen meer ruimte te geven.
Deltares heeft in dit onderzoek bijgedragen met een analyse van de abiotische randvoorwaarden, zoals bodemopbouw, waterstanden, golfslag en sedimentbeschikbaarheid. Op basis van meetgegevens en modeluitvoer is kwalitatief beoordeeld waar deze maatregelen het meest kansrijk zijn, zonder dat dit op lange termijn ten koste gaat van het de oppervlakte van de kwelders.
De studie richt zich op de Nederlandse Waddenzee, maar niet op het Eems-Dollardgebied, omdat dat gebied anders werkt.
Belangrijke randvoorwaarden voor gezonde kwelders:
- Hoe hoog het gebied ligt
- Hoe vaak het onder water staat
- Of er genoeg zand en slib is
- Hoe sterk de golven zijn
- Wat voor soort bodem er is
Belangrijkste bevindingen
Uit het onderzoek blijkt dat de bodemsoort van de wadplaten voor de kwelders samenhangt met de hoogteontwikkeling van de kwelders. Kwelders in slibrijke gebieden laten meer variatie zien: in sommige jaren hoopt zich veel slib op, in andere jaren treedt juist veel erosie op. De hoogteontwikkeling van kwelders in meer zandige omgevingen is beperkter en stabieler. Andere factoren lieten geen duidelijk verband zien met de metingen.
De experts hebben een kaart gemaakt met plekken waar de maatregelen kansrijk zijn. De beste plek om te ontgraven is bij Noord Friesland Buitendijks. Daar is genoeg ruimte en sediment beschikbaar om de kwelder weer te laten groeien. Ook Peazemerlannen en de Groninger kwelders zijn mogelijk geschikt, maar daar is meer onderzoek nodig. Een belangrijk aandachtspunt is bijvoorbeeld dat de verbinding met de Waddenzee goed wordt aangebracht, zodat er sedimentaanvoer plaatsvindt.
Op de overige Friese kwelders, het Balgzand en de eilandkwelders, is afgraven geen goed idee. Daar is te weinig ruimte of het helpt niet genoeg.
Ook voor het stoppen met onderhoud is Noord Friesland Buitendijks het meest geschikt. In sommige gebieden, zoals bij Wierum, is dit juist geen goed idee vanwege erosie.
Vervolgstappen
Deze studie is een eerste verkenning van geschikte locaties. Een verdere locatie-specifieke analyse en ontwerpuitwerking is noodzakelijk voordat uitvoering mogelijk is. Voordat maatregelen worden genomen, zijn verdere uitwerking, overleg met omwonenden en andere belanghebbenden in de omgeving nodig en moet worden besloten wat er met de afgegraven klei gebeurt. Er wordt afgeraden om de twee maatregelen tegelijk uit te voeren, omdat anders niet duidelijk is wat het effect van elke maatregel is.
