Beheersen van de bever

Everzwijnen, dassen, konijnen maar vooral bevers brengen door graverijen schade toe aan waterkeringen. “De bever was in Nederland uitgestorven, maar is in 1988 weer uitgezet bij de Biesbosch en nu leven er tussen de 6000 en 7000 bevers in ons land in rivierenland”, schetst dijkexpert Frans van den Berg van Deltares de situatie. “Bevers beginnen met graven onder de waterlijn, waardoor dijkbeheerders vaak niet zien dat de bevers gangen in de dijk maken.”

Waterschappen luidden de noodklok en zoeken naar maatregelen om de kans op een overstroming zoveel mogelijk te beperken. Want dierlijke graverij kan grote invloed hebben op de sterkte van de waterkering. In Duitsland en Italië zijn al dijkdoorbraken door dierlijke graverij veroorzaakt.,

Overstromingsrisico’s beheersen

Deltares werkt samen met waterschappen (WSRL, WDOD, Hunze en Aa’s, Aa en Maas) en Stowa mee aan verschillende onderzoeken naar dierlijke graverijen, om zo grip te krijgen op de stabiliteit van waterkeringen. Dit resulteerde in handvatten en risico-inventarisaties om overstromingsrisico’s door graverijen te beheersen.

Hiermee kun je als waterschap zien welke dieren voor welke schade zorgen, wat opsporings- en reparatiemogelijkheden zijn en welke maatregelen je kunt nemen. Voor de detectie wordt met innovatieve methoden zoals Kunstmatige Intelligentie (AI) en glasvezel gewerkt. Glasvezel, aanwezig in de ondergrond voor andere doeleinden, werkt als een sensor en kan de fijnste trillingen opmerken.

Leren samenwerken

Het doel van de samenwerking is een uniforme methode voor alle waterschappen op te zetten, die de invloed van dierlijke graverijen op de waterkeringen en de bijbehorende maatregelen beschrijft en dit vertaalt naar de kans op overstroming. Zo kan de dijkbeheerder een inschatting maken van de grootte van de schade en aan de slag met maatregelen.

Frans benadrukt dat de bever een beschermd dier is en dat er daarom nauw wordt samengewerkt met zoölogen. Met onder andere Vilmar Dijkstra van de Zoogdiervereniging wordt gekeken naar het gedrag van de bever in het rivierengebied, vooral tijdens hoogwater. “Door met zoölogen het gedrag van bevers te begrijpen, willen we ontdekken hoe ze reageren op de maatregelen die we nemen. De bever is er immers, dus we moeten leren samenwerken én leven met de bever.”

Het is niet zozeer de vraag of het misgaat, maar wanneer het misgaat. Dus: samen aan de slag!

Vilmar Dijkstra, beverexpert Zoogdiervereniging

”Je kunt gaas in de dijk aanbrengen, steen storten op plekken waar bevers komen of de dijk zo aanpassen dat deze niet meer aantrekkelijk is voor bevers”, somt Frans enkele maatregelen op. Een andere oplossing die wordt ontwikkeld is hoogwatervluchtplaatsen: alternatieve plekken die extra aantrekkelijk zijn gemaakt voor bevers om zich te vestigen tijdens hoogwater.

Risico-inschatting

Deze en andere recente bevindingen worden gebundeld in een vernieuwd veiligheidsraamwerk, dat binnen de Kennis en Innovatie Agenda van het Hoogwaterbeschermingsprogramma wordt uitgevoerd. Het Hoogwaterbeschermings­programma is erbij betrokken, om haar versterkingsopgave (1500 kilometer waterkeringen versterken tot 2050) kracht bij te zetten. Met dit raamwerk kunnen de waterschappen het onderzoek zelf uitvoeren langs een stappenplan.

“Ze hebben te maken met veel locaties waar dierlijke graverij voorkomt, zodat het ondoenlijk is om overal maatregelen te treffen”, aldus Frans. ”Je kunt bepalen welke dijken het grootste risico hebben voor overstromingsgevaar en welke het minste risico. De plekken met de meeste risico kun je dan als eerste aanpakken.”

Samenwerken

Deltares gaat het vernieuwde veiligheidsraamwerk testen met verschillende waterschappen. Ook wordt er nauw samengewerkt met Stowa en de Zoogdiervereniging en wordt opgedane kennis gebundeld via het Kenniscentrum Bever. Deltares hoopt zo deze methode beschikbaar te stellen voor alle waterbeheerders.