Beschermen, meebewegen of slim mixen? Financieel-economisch perspectief van belang
Expert(s) |
Kees van Ginkel
|
Bart Rijken
Blijven we ons in de toekomst beschermen tegen zeespiegelstijging, bewegen we mee of kiezen we uiteindelijk voor een slimme mix? Bij het kiezen is het belangrijk om ook goed te kijken naar de financiële en economische gevolgen. Hierover publiceerde Deltares, samen met de VU en TU Delft, een artikel in Nature Climate Action. Het onderzoek helpt om beter inzicht te krijgen in de financiële en economische haalbaarheid van verschillende adaptatiestrategieën en daarmee ook in hoe wenselijk ze zijn voor de samenleving.
Beschermen: een vicieuze cirkel
De steeds sneller stijgende zeespiegel vormt een toenemend gevaar voor stedelijke kustgebieden wereldwijd. Achter de hoge dijken is ook het laaggelegen Nederland kwetsbaar. Dit geldt vooral voor de sterk verstedelijkte Randstad. Bij verdere zeespiegelstijging neemt de mogelijke schade van overstromingen verder toe. Ook, of beter, juist als we blijven investeren in onze dijken. Want hogere dijken houden de kansen op (steeds grotere) overstromingen weliswaar laag maar trekken ook verdere stedelijke concentratie aan. Dit vergroot de mogelijke schade van overstromingen, wat verdere dijkversterkingen nodig maakt. Een vicieuze cirkel. Maar wel een houdbare en betaalbare, civieltechnisch gezien. Voorlopig althans.
Het alternatief: meebewegen
Een andere stategie is om meer met de toenemende overstromingskansen ‘mee te bewegen’. Voorstanders pleiten voor een min of meer geleidelijke verplaatsing van (economische) activiteiten en vastgoed naar hogere, minder risicovolle plekken, met geen of lagere noodzaak tot bescherming. Daarbij nemen de kansen op (steeds grotere) overstromingen toe, maar nemen de mogelijke gevolgen af. De vicieuze cirkel wordt doorbroken. Belangrijk, aldus de proponenten, want dijken kunnen niet oneindig worden versterkt. De strategie zou bovendien goed haalbaar zijn. Ook in de Nederlandse casus. Want er is ruimte genoeg in hoog Nederland, op stevige bodems bovendien.’
Het belang van een breed financieel-economisch perspectief
Er staat duidelijk iets op het spel en de strategieën zijn helder qua oplossingsrichtingen. In ieder geval in (civiel)technische zin. Wat ontbreekt is een breder financieel-economisch perspectief. Juist daar liggen belangrijke vragen. Hoe werken bestaande economische en financiële systemen mee, of juist tegen? Wat betekenen de verschillende strategieën voor deze systemen? Deltares, VU en de TU Delft deden hier onderzoek naar en geven met dit onderzoek meer inzicht in de financieel-economische haalbaarheid van de verschillende adaptatiestrategieën. Ze interviewden 14 specialisten op het gebied van economie en de financiële sector, waaronder wetenschappers, bankiers, verzekeraars en beleggers en maakten een analyse vanuit wetenschappelijke literatuur.
De kracht én kwetsbaarheid van stedelijke agglomeratie
“Om tot een goede afweging te komen qua strategie is het allereerst nodig om agglomeratievoordelen te begrijpen,” zegt Bart Rijken, onderzoeker bij Deltares. “De concentratie van mensen, bedrijven en voorzieningen in de Randstad is daar niet voor niets. Het biedt van oudsher allerlei voordelen, zowel voor huishoudens als voor bedrijven. En daarmee voor de bredere economie. Denk bijvoorbeeld aan de nabijheid van afnemers, toeleveranciers en arbeidskrachten voor bedrijven. Of aan de nabijheid van banen en voorzieningen voor huishoudens. De wens om dit te willen blijven beschermen is begrijpelijk. Dit soort agglomeraties en hun voordelen verplaats je niet zomaar. Dat kost veel tijd, en er zijn hoge kosten aan verbonden. Tegelijk zijn juist deze agglomeraties kwetsbaar, met potentiële economische kosten die hoger zijn dan de optelsom van individuele slachtoffers en schade aan opstal”.
Geen zwart-witkeuze
De tegenstelling tussen meebewegen en beschermen lijkt soms groter dan ze is, benadrukken de auteurs. Sommige maatregelen, zoals betere verbindingen tussen de Randstad en hoger gelegen gebieden, passen in beide strategieën. Ze helpen agglomeratievoordelen te vergroten en creëren economische kansen buiten de kwetsbare regio’s. Het overstromingsrisico neemt af – mits de infrastructuur klimaatbestendig wordt aangelegd, met dito mobiliteitsplannen.
“Uiteindelijk is vooral het (internationale) vertrouwen in de aanpak belangrijk”, benadrukt Kees van Ginkel (onderzoeker Deltares). “Nederland heeft momenteel een AAA-kredietrating, de hoogst mogelijke. Daarmee kunnen overheden goedkoop lenen. Het is van groot belang om dat vertrouwen te behouden. Dat doen we door transparant te zijn over de economische en financiële gevolgen van overstromingen, en door te laten zien dat onze economie robuust is en risico’s beheersbaar zijn, zowel nu als in de toekomst. Heldere, breed geïnformeerde adaptatiestrategieën zijn hierbij onmisbaar”.
Deltares en onderzoek naar zeespiegelstijging
Deltares deed eerder onderzoek (2019) naar verschillende strategieen voor aanpassen aan zeespiegelstijging, onder andere voor het Deltaprogramma, en het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Ook onderzocht Deltares bouwstenen en adaptatiepaden (2022) in het kader van omgaan met zeespiegelstijging. Op dit moment werkt Deltares aan oplossingsrichtingen met een focus op maatregelen die het natuurlijke systeem centraal stellen.
