Kwetsbaarheden in het wegennet blootleggen
Grote wegen in de Alpen zijn kwetsbaar voor overstromingen vanuit rivieren. Dat blijkt uit een studie van Deltares en de Vrije Universiteit Amsterdam die in 2021 gepubliceerd werd en waar onder andere dit soort hotspots zijn geïdentificeerd. De onderzoekers berekenden met een nieuwe techniek op hoog detailniveau het overstromingsrisico van alle wegen in Europa, van grote autosnelwegen tot steegjes op stadsniveau. Zo kunnen investeringsbanken en nationale wegbeheerders de zwakste schakels van het wegennet identificeren en de klimaatbestendigheid van het netwerk vergroten.
Methode van wereldschaal tot stadsniveau
Bijzonder aan de studie is dat de analyse die op Europese schaal is uitgevoerd een handelingsperspectief biedt op lokaal niveau. “Vroeger waren Europese en lokale studies twee verschillende werelden”, vertelt Kees van Ginkel, hoofdauteur van het artikel en expert klimaatadaptatie bij Deltares. “Door grote datasets als OpenStreetMap te combineren met nieuwe rekentechnieken is er nu een methode waar je zowel de kwetsbare hotspots op wereldschaal als op stadsniveau kan analyseren in een korte tijd.” Ook de schade aan de verschillende soorten wegen kunnen nauwkeurig worden bepaald. Lokale kennis over schades zijn vertaald naar schadefuncties in de analyse en vervolgens op een globale schaal toegepast met gebruikmaking van big data-technieken.
In de studie zijn alle Europese landen met elkaar vergeleken en zijn de kwetsbare hotspots, zoals de Alpen geïdentificeerd. Voor Nederland valt op dat de kansen op grote rivieroverstromingen klein zijn door ons hoge beschermingsniveau, maar dat een groot deel van het wegennet tegelijkertijd onbruikbaar raakt bij een overstroming. Dit laat zien dat het belangrijk is om niet alleen naar de kosten van wegherstel te kijken, maar ook naar de overige maatschappelijke impact. Denk hierbij aan de mogelijkheden voor evacuaties, bereikbaarheid van een gebied tijdens een overstroming, en omrijdmogelijkheden.
Bouwen aan een klimaatbestendig wegennetwerk met gereedschapskist RA2CE
De methode die in deze analyse is toegepast is toegevoegd aan de RA2CE ‘gereedschapskist’ voor weganalyse. RA2CE (Risk Assessment and Adaptation for Critical Infrastructure) helpt overheden en wegbeheerders in Nederland en in het buitenland om snel inzicht te krijgen in de klimaatbestendigheid van hun wegennetwerk en op basis van feiten hun ambitieniveau vast te stellen. “Het is belangrijk om risicovolle plekken nauwkeurig in beeld te kunnen brengen.”, aldus Thomas Bles, expert op het gebied van klimaatbestendige netwerken bij Deltares. “We hebben de nieuwe methode ook toegepast voor Rijkswaterstaat. In korte tijd zijn duizenden overstromingsscenario’s doorgerekend en geïnterpreteerd voor de rijkswegen in Nederland. De kwetsbaarheden die komen bovendrijven zijn voer voor discussie in een risico-dialoog: wat is acceptabel en wat niet?” Dit helpt Rijkswaterstaat de kwetsbare plekken aan te pakken bij vervanging en renovatie van de weg.
Bles benadrukt dat er een groot verschil kan zijn bij de duiding van zogenaamde ‘blue (hot)spots’ in termen van directe (kosten van reparatie van de weg) of indirecte schade (maatschappelijke ontwrichting). “Voorafgaand aan een workshop in de Filipijnen hadden wegbeheerders op basis van ervaringen een aantal kwetsbare punten in gedachten, waar zij wilden gaan investeren in wegverbetering. Na het zien van onze analyses en kaarten die ook de impact voor weggebruikers duidden kwamen er heel andere plekken op hun lijstje.” Zo helpt de gereedschapskist om investeringen in klimaatbestendige infrastructuur op de goede plek te doen.
Een andere toepassing van de methode is het analyseren van de transportverbindingen van een specifieke fabriek. Tijdens de eerste Covid-19 golf bleek dat vertraagde leveringen een autofabrikant veel geld kunnen kosten. De vraag nu is of overstroming een vergelijkbaar effect heeft. Daarom is voor een Europese autofabrikant onderzocht welke toeleveranciers slecht bereikt kunnen worden tijdens overstromingen.
Oproep aan wegbeheerders
De studie is verschenen in het tijdschrift Natural Hazards and Earth System Sciences (NHESS) en maakt deel uit van het Europese project COACCH. De overstromingsdata is beschikbaar gesteld door de Europese Commissie. De auteurs doen een oproep aan nationale wegbeheerders om hun ervaringen met overstromingen te delen, zodat de schadebepaling nog nauwkeuriger kan worden gemaakt.
