Europees landschap weerbaar voor klimaatextremen door versterken sponswerking

Meer dan honderd onderzoekers, praktijkdeskundigen en regionale vertegenwoordigers waren eind september bijeen in Toulouse, Frankrijk, voor de algemene vergaderingen van SpongeScapes en SpongeWorks. De aanwezigen deelden kennis over sponswerking en bespraken de voortgang over de implementatie van sponsmaatregelen in het veld. Samen verkenden zij manieren om sponsstrategieën op te schalen als natuurlijke verdediging tegen overstromingen, droogte en andere klimaatextremen.

Ellis Penning, expert Nature based Solutions en aquatische ecologie bij Deltares, is coördinator van het onderzoeksproject SpongeScapes en mede-coördinator van project SpongeWorks. Ze ziet grote voordelen in de Europese samenwerking “Door lokale en Europese projecten op het gebied van sponsmaatregelen te verbinden, maken we van losse initiatieven een gezamenlijke beweging. Zo versnellen we de uitvoering, vergroten we de impact en maken we landschappen in heel Europa weerbaarder tegen klimaatextremen.”

Kennisontwikkeling sponswerking

SpongeScapes heeft een looptijd van vier jaar en start nu het derde jaar. Er zijn veertien casestudies in zeven landen. De casestudies leverden al een aantal belangrijke documenten op voor beleid en beheer van gebieden. Er is een beleidsbrief over het concept van sponswerking en een kritische review over de huidige kennis over sponswerking in Europa. Er is een webinar-serie over sponsmaatregelen, en hoe ze te monitoren en modelleren. Ook zijn de eerste resultaten van monitoring en modellering van 14 casestudies gepubliceerd, is er een publicatie over de bijkomende voordelen van sponsmaatregelen en een Geo-design tool ontwikkeld. Deze tool voor landschapsstrategieën wordt getest in het Nederlandse Aa-dal Noord in samenwerking met Waterschap Aa en Maas.

In SpongeScapes is daarmee een goede kennisbasis aanwezig om in SpongeWorks de nadruk te leggen op het daadwerkelijk implementeren van maatregelen.

Sponswerking in de praktijk

SpongeWorks voert negentien sponsmaatregelen uit op 4.000 hectare land en 47 kilometer rivier in drie Europese regio’s: de Lèze (Frankrijk), Pinios (Griekenland) en Vecht (Nederland/Duitsland). De maatregelen variëren van aanpassingen in landbouw- en bodembeheermethodes, het aanleggen van boerenstuwtjes, hagen, bufferstroken en infiltratievijvers tot grootschalig herstel van rivieren, wetlands en veengebieden.

Zo leverde dit al een uniek ‘Sponspark’ van 2 ha op in de Pinios (Griekenland) waarin verschillende sponsmaatregelen en landschaps- en bodembeheer worden uitgetest. In de Lèze (Frankrijk) is zijn de eerste grondwatermeetsondes geïnstalleerd en zijn beverdammen nagebootst om zo low-tech sponsmaatregelen te toetsen. In de Vecht (Nederland/Duitsland) zijn inmiddels groene fietsroutes, groene parkeerplaatsen en een uitbreiding van groene zones in stedelijk gebied gerealiseerd. Naast deze drie grootschalige proeflocaties zijn er nog acht extra Europese regio’s die maatwerkondersteuning krijgen om hun landschappen door verbeterde sponswerking klimaatbestendiger te maken.

SpongeWorks ontwikkelt hiermee praktische, schaalbare oplossingen voor sponsmaatregelen en onderzoekt effectiviteit, financiering, governance en participatie. Het project gaat hiermee door tot Augustus 2028.

Dr. Christian Albert van de Leibniz Universiteit en coördinator SpongeWorks benadrukt het maatschappelijke belang: “Sponsmaatregelen gaan niet alleen over waterbeheer, maar over het beschermen van onze gemeenschappen tegen extreem weer, het versterken van veerkracht en zorgdragen dat lokale stemmen meebeslissen in het EU-beleid.”

Beide projecten worden gefinancierd door de Europese Unie en UKRI (UK Research & Innovation).