25.000 km vrij stromende Europese rivieren en natuurherstel – 7 aanbevelingen vanuit de wetenschap
Expert(s) |
Tom Buijse
Onlangs is de Europese wet voor natuurherstel aangenomen. De wet is een belangrijke bijdrage aan de Europese biodiversiteitsstrategie. Wetenschappers uit Europa geven hun visie of de wet natuurherstel dichterbij brengt. Vanuit hun ervaring en vakgebied zien ze ruimte voor verschillende invullingen binnen de wet, verschillen die gevolgen hebben voor het bereiken van het doel. In een recent verschenen publicatie doen ze daarom zeven aanbevelingen voor de invoering.
Een concreet doel van die wet is om tegen 2030 25.000 kilometer aan rivieren weer vrij te laten stromen. Dat is een belangrijke stap voor herstel van biodiversiteit en bescherming van ecosysteemdiensten. Dat zijn voordelen die mensen hebben van een gezond ecosysteem, bijvoorbeeld bescherming tegen overstromingen en droogte, zoetwatervoorziening of mangrovebossen als kraamkamer voor vissen en kustbescherming.
Een van de wetenschappers betrokken bij het maken van de aanbevelingen is Tom Buijse, specialist zoetwatersystemen en ecologie bij Deltares. Buijse is tevens hoogleraar visecologie bij WUR. Hij vindt de natuurherstelwet vanuit zijn expertise absoluut noodzakelijk. Buijse legt vooral de nadruk op de praktische toepassing van deze wetenschappelijke beschouwing, dus hoe de natuurherstelwet concreet kan gaan bijdragen aan het herstel van rivieren.
Je ziet dat de huidige wetgeving voor het herstel van zoetwaterecosystemen ontoereikend is om de achteruitgang van biodiversiteit een halt toe te roepen en natuurherstel naar een hoger
plan te brengen
Tom Buijse, specialist zoetwatersystemen en ecologie
Hoe kan de wet succesvol zijn als het gaat om rivieren?
1. Er moet een duidelijke definitie zijn van een vrij stromende rivier
Doelen voor herstel en in stand houden moeten zijn vertaald naar specifieke en meetbare doelen
De Europese Commissie heeft definities geformuleerd voor het herstel van rivieren en hun stroomgebieden, die momenteel worden getest op hun praktische toepasbaarheid en verfijnd door de ECOSTAT-werkgroep. Deze definities moeten worden gebruikt.
2. Bekijk de rivier in zijn geheel
Rivieren lopen niet in een rechte lijn door het landschap van bron tot zee. Rivieren staan in verbinding met kleine riviertjes, stromen en beken en zijn op die manier verbonden met het landschap. Het voorstel is daarom om een minimale riviertrajectlengte op te nemen voor het hersteldoel.
3. Volledig ecosysteem-denken voor natuurherstel
Punt 1 en 2 geven al aan dat natuurherstel zich niet alleen afspeelt in of direct rondom de rivier. De verbindingen tussen rivier, uiterwaarden en het grondwater en hotspots voor diverse soorten zijn cruciaal voor de bescherming van veel zoetwaterafhankelijke soorten. Uitsluitend aandacht voor herstel in de lengterichting van de rivier leidt niet tot het gewenste resultaat.
4. Voorkom ook dat bijna natuurlijke of ongerepte systemen alsnog worden aangetast
Omdat de wet gaat over 25.000 km aan rivieren, een relatief laag aantal, kan de uitvoering voor herstel zich het best richten op gebieden waar inspanningen leiden tot substantiële verbetering als het gaat om ecologie, zoetwatervoorraad en ecosysteemdiensten.
5. Vergroot bewustzijn en betrokkenheid van riviergebruikers
Er zijn veel conflicterende belangen onder riviergebruikers. Maar uiteindelijk profiteert iedereen van een gezond riviersysteem. Geïnformeerd een goede afweging kunnen maken tussen lange en korte termijn is belangrijk. Betrek beleidsmakers, overheden, rivierbeheerders, bescherm- en gebruikersverenigingen en het publiek.
6. Verbondenheid met andere wetgevende kaders
Europese rivieren gaan door verschillende landen, ieder met hun eigen wetgevende kaders, juridische en administratieve processen, wat afspraken vastleggen complex maakt. . De wetenschappers stellen voor om een onderhandelingsproces vergelijkbaar met die voor overstromingen en watertekorten in rivieren te hebben om afspraken te maken.
7. Spreek ook af hoe het herstel te monitoren.
Er zijn al goede methodieken voor de Kaderrichtlijn Water en Natuurherstel. Combineer die hier met innovatieve meetmethoden, bijvoorbeeld satellieten als het gaat om habitatkaarten of bijvoorbeeld E-DNA als het gaat om biodiversiteitsherstel.
Publicatie met aanbevelingen
De publicatie 'Reviving Europe's rivers' met de aanbevelingen is geschreven op initiatief van collega instituten IGB in Berlijn en BOKU in Wenen. Deltares werkt in verschillende Europese projecten met hen samen. Bijvoorbeeld in de context van MERLIN een EU-HORIZON onderzoekconsortium dat het zoetwater ecosysteemherstel bestudeert in zeventien verschillende Europese stroomgebieden. Alle auteurs hebben ook binnen hun eigen organisaties ruime ervaring met het herstellen van rivierlandschappen.
