Verhalenoverzicht

Zeeland is omgeven door water, 40 procent van het oppervlakte bestaat uit zout en brakwater. Door de eeuwen heen is het ook niet altijd gelukt om dat water van het land af te houden. De combinatie stijgende zeespiegel en een warmer klimaat zorgt voor een groter wordende nieuwe uitdaging; die van verzilting van het grondwater.

Hebben we wereldwijd in de toekomst voldoende water? Marc Bierkens laat met zijn modellen zien dat we meer grondwater gebruiken dan de aarde kan aanvullen. Met collega’s van de Universiteit Utrecht en Deltares brengt deze gelauwerde hydroloog de wereldwijde watervoorraad in kaart. Door zijn data aan National Geographic te leveren, wil hij een breed publiek bewust maken van waterverbruik. “Kennis start het gesprek.” Alleen zo komen veerkrachtige en gezonde watersystemen voor mens en natuur binnen bereik.

“De helft van de wereldbevolking is afhankelijk van grondwater”, zegt Marta Faneca, senior hydrogeoloog bij Deltares. Toch blijkt grondwater niet overal door iedereen evenveel bemind en begrepen te worden. Waarom is grondwater zo belangrijk voor mens en natuur en wordt dit te weinig erkend? En, op welke manier moeten we grondwater beschermen tegen klimaatverandering? Voor antwoorden op deze vragen praten we verder met Marta over het levensbelang van grondwater.

Het wordt tijd dat grondwater zichtbaarder wordt. De onzichtbare ondergrondse ‘watertorens’ onder onze voeten bevatten meer dan 100 keer meer zoet water dan het volume van oppervlaktewater op de continenten. Maar dat volume staat onder druk. Door niet duurzaam gebruik, door verzilting en vervuiling van het grondwater. We zijn allemaal afhankelijk van dit zoete grondwater, voor de natuur, om te drinken, te eten, en voor onze economie. De noodzakelijke transities zoals de water, energie en landbouwtransities vragen om verantwoorde keuzes in het gebruik van water en ruimte, ook in de ondergrond. In dit grondwaterjaar maken we graag de urgentie, onze beoogde maatschappelijke impact en onze grondwaterexpertise zichtbaar. Hieronder drie voorbeelden.

Geologische en paleogeografische kaarten zijn nooit ‘af’. Door nieuw onderzoek komen gedetailleerdere gegevens beschikbaar, waardoor de bestaande kaartbeelden beter onderbouwd en verder verbeterd kunnen worden. Deze paleografische kaarten zijn van grote waarde voor het begrijpen van de kustdynamiek in het verleden en voorspellen van kustveranderingen in de toekomst.

Hoe hoog of laag staat het grondwaterpeil op jouw perceel? Te hoge of te lage grondwaterstanden kunnen voor schade zorgen. Met onderstaande instructies kun je zelf het grondwaterpeil meten en ontdekken hoe dit peil verandert door bijvoorbeeld regen, droogte of door bouwwerkzaamheden bij jou in de buurt.

De piekafvoer van de Maas begin 2023 is de hoogste gemeten afvoer sinds de start van de metingen in juli 2021. De nummers 2 en 3 uit de lijst van hoogste afvoeren, de hoogwaters van januari 1926 en december 1993, hadden een piekafvoer in dezelfde orde van grootte (tussen 3000 m3/s en 3300 m3/s).

Nederland moet de komende decennia flink investeren in infrastructuur en strategische keuzes maken om goed voorbereid te zijn op de toekomst. Het is daarbij essentieel om lange termijn ontwikkelingen in Nederland af te stemmen op de lokale ontwikkelingen en transformatie van infrastructuur. De Nederlandse infrastructuur behoort tot de top drie in de wereld en houdt vandaag de dag onze economie draaiend.

Nederland heeft een slim en doordacht watersysteem. Daar zijn wij Nederlanders trots op. Maar als we met ons waterbeheer doorgaan op de huidige weg dan zwemmen we op termijn in een fuik. Dat kunnen we voorkomen, maar dat vergt wel dat we nu keuzes maken, zo betoogden Marjolein Mens en Marjolijn Haasnoot in september 2020 op het Springtij Forum. Ruimtelijke ingrepen en transities in de landbouw en energie kunnen we aangrijpen om ook ons waterbeheer aan te passen aan klimaatverandering.

Anderhalve maand geleden stond het water nog op de velden en stroomden de Nederlandse rivieren ver buiten de reguliere oevers. De afgelopen weken waren er veel berichten over een toenemend watertekort voor de natuur en de landbouw. Hoewel we niet weten hoeveel regen de komende weken gaat vallen, kan met het Landelijk Hydrologisch Model wel een prognose worden gemaakt van de grondwaterstanden. Hieruit blijkt dat de kans op (te) lage grondwaterstanden deze zomer aanwezig is, ook als de weersomstandigheden omslaan naar ‘normaal’ voor de tijd van het jaar.

De droogte van 2018 en 2019 lieten zien dat Nederland naast teveel water ook een ernstig tekort aan water kan hebben. Regen dat in de winter valt wordt te snel afgevoerd waardoor grondwaterstanden in de zomer verder dalen dan nodig is, ook in normale jaren. Vooral in de zandgebieden is het vasthouden van water moeilijk omdat het landschap erop is ingericht zo efficiënt mogelijk water af te voeren. Hierdoor vallen beken en sloten sneller droog, verdroogt de natuur en heeft ook de landbouw last van droogteschade.

Wereldwijd zijn er maar liefst 54 steden met een groot droogterisico. Onze oplossing? Kennis over watersystemen en goed bestuur. Lees hier meer over in onderstaand blog van grondwaterexpert Dimmie Hendriks.