Een volledige circulaire economie vraagt efficiënt gebruik van grondstoffen

Nu al nadenken over duurzaam beheer van onze voorraden

‘Als we grondstoffen efficiënt gebruiken, dan kan je in ieder geval toe met minder’, zegt Deltares-expert toegepaste geologie Tommer Vermaas. 'Om vanuit die gedachten de doelstellingen van 2050 te kunnen halen, brengen we nu al de voorraden en het toekomstig gebruik daarvan in kaart. We onderzoeken ook of hergebruik en nieuwe ontwerpen mogelijk zijn, en we brengen mogelijke alternatieven in beeld. Zo ver vooruitdenken is noodzakelijk, omdat innovaties en handelingsperspectieven tijd vragen.'

Uiteindelijk wil je efficiënter gebruik, dan kan je toe met minder

Tommer Vermaas - expert toegepaste geologie en geofysica

Een voorbeeld van bovenstaande, draait om zandsuppletie. Er dreigen wereldwijde tekorten te ontstaan als we zand uit de zee blijven halen, zonder dat er een toekomstplan is. De Noordzee bijvoorbeeld speelt een grote rol in zowel de energietransitie als in onze voedselvoorziening. Tegelijkertijd gebruiken we die Noordzee om er zand voor onze kustsuppleties uit te winnen. Dat kan niet onbeperkt doorgaan.

Vragen van opdrachtgevers

Vragen die we beantwoorden voor onze opdrachtgevers, zijn:

• Hoe kunnen we deze voorraad duurzaam beheren zodat de Noordzee als voedsel- en energiebron blijft bestaan?
• Wat zijn goede plekken voor de andere functies?
• Zijn er alternatieven om de vraag naar zand terug te brengen, bijvoorbeeld in de (water)bouw?

We werken met verschillende (kennis)partners aan inzicht en oplossingen voor deze vraagstukken. Zo hebben we met Rijkswaterstaat een delfstoffeninformatiesysteem opgezet voor de Noordzee. Het is niet ondenkbaar dat dit ook wordt opgezet voor meerdere gebieden waar de zandonttrekking knelt met de andere functies.

Circulair gebruik van grondstoffen in de Marker Wadden

Circulair gebruik van grondstoffen is ook mogelijk door het hergebruiken van bagger met een kleirijperij. Het liefst zo lokaal mogelijk zodat er minder transport nodig is, wat CO2 terugdringt. Een andere optie bestaat uit het mengen van zand met slib in bijvoorbeeld landaanwinningen. Over deze methode is veel geleerd bij de aanleg van de Marker Wadden en die kennis wordt uitgebreid in Singapore.

Hergebruik van afvalstoffen, waaronder ook water, is ook circulair gebruik. Belangrijk is dat dit met zo min mogelijk risico’s voor de gezondheid van mensen en natuur gebeurt. In onze laboratoria in Delft onderzoeken we of we deze stoffen biologisch onschadelijk kunnen maken. In samenwerkingen met onder andere RIVM onderzoeken we of en wat voor effecten er dan nog zijn op de humane gezondheid.

Nederland wil in 2050 een volledig circulaire economie worden. Sustainable development goal 12, een van de internationale duurzame ontwikkelingsdoelen, heeft verantwoorde consumptie en productie als motto. Maar hoe bereik je dat voor grote opgaven als vervanging van infrastructuur, woningbouw, kustbeheer, droogte en energietransitie steeds meer grondstoffen nodig hebt. Terwijl grondstoffen als zand en zoetwater steeds schaarser worden.

Onderzoek naar verantwoorde winning en efficiënt gebruik

Met onze kennis van bodem, water en ecologie dragen we bij aan deze doelstellingen door onderzoek te doen naar verantwoorde winning van zand, efficiënt gebruik van het zand bij het kustbeheer en het vinden van alternatieve grondstoffen voor zand voor de (water)bouw.

De eerste stap naar duurzaamheid is het verhogen van de efficiëntie, ook voor zandwinning moeten we hier naar kijken.

Tommer Vermaas, expert toegepaste geologie

Toekomstig tekort aan zand

Als het gaat om bijvoorbeeld het zand dat we uit zee halen, zien we dat er tekorten dreigen te ontstaan als we dit zonder toekomstplan blijven doen. De Noordzee, die een grote rol speelt in zowel energietransitie, natuurbeheer en onze voedselvoorziening, gebruiken we ook om zand te winnen voor onze kustsuppleties.

Hoe beheren we deze zandvoorraad? En wat zijn goede plekken voor verantwoorde zandwinning? Of zijn er bijvoorbeeld alternatieven voor handen om de vraag naar zand terug te brengen? Met verschillende partners werken we hier aan.

Met Rijkswaterstaat en de Geologische Dienst hebben we het Delfstoffen Informatie Systeem (DIS) opgezet voor een deel van de Noordzee. Het is niet ondenkbaar om zo’n systeem ook voor andere gebieden te maken, zeker voor die gebieden waar het knelt.

Gebruiken van bagger in de kleirijperij

Het gebruiken van bagger is ook circulair gebruik van grondstoffen. Hoe bagger gedroogd (gerijpt) kan worden en het beste ingezet kan worden, onderzoeken we met een groot consortium in de kleirijperij.

Maar ook door in onze onderzoeksfaciliteiten zoals de Deltagoot de lokaal gewonnen klei te testen op de geschiktheid als materiaal voor dijkversterking. Deze experimenten zijn parallel met een reeks kleinschalige geotechnische experimenten, modelsimulaties en de aanleg van een kleine proefdijk in het veld bij een van de kleirijperijen gedaan. Het kunnen gebruiken van de klei bij de totale dijkversterkingsopgave van Nederland scheelt in kosten, milieubelasting en overlast.

Belangrijk element daarbij blijft om zo lokaal mogelijk te werken, zodat het transport ook wordt verminderd. Of het zand mengen met slib in bijvoorbeeld landaanwinningen zodat we minder zand nodig hebben. Hierover is veel geleerd bij de aanleg van de Marker Wadden en die kennis wordt nu verder toegepast in Singapore.

Gebruik van afvalstromen

Het gebruik van afvalstromen, betreft ook water. Belangrijk is dat dit met zo min mogelijk risico’s voor de gezondheid van mensen en natuur gebeurt. In onze laboratoria wordt onderzocht of we schadelijke stoffen met bacteriën en schimmels onschadelijk kunnen maken.

In samenwerkingen met onder andere RIVM onderzoeken we hoe dit veilig kan, zonder risico voor onze gezondheid en leefomgeving.